31 MART 2024
ARAKLI YEREL SEÇİMLERİNİN ANALİZİ -IV-
Mehmet Akif Bal
31 Mart 2024 Yerel Seçimini 14 Mayıs 2023 Genel Seçimi İle Analiz Etmek
Araklı’da yapılan 31 Mart 2024 belediye seçimleri ile 14 Mayıs 2023’deki genel seçimler kategorik olarak birbirinden farklı olsa da, her iki seçimin karşılıklı olarak değerlendirilmesi Araklı siyasetinin ve seçmen kültürünün geldiği noktanın bilinmesi açısından önemlidir. 14 Mayıs 2023’de toplam 36.039 seçmenin bulunduğu Araklı’da 30.553 seçmen oy kullanmış, 141 sandıkta kullanılan oyların ancak 29.993’ü geçerli olurken 506 oy geçersiz sayılmıştır.
14 Mayıs 2023 genel seçimlerinde Araklı’da sandığa atılan oyların %80’i AK Parti, MHP, YRP ve BBP’den oluşan Cumhur İttifakına; oyların %15.35’i CHP ve İYİ Parti’den oluşan Millet İttifakına verilmiştir. Seçimde Cumhur İttifakını oluşturan AK Parti %58.82, MHP %14.35, YRP %6.11, BBP %1.53 oranında oy almıştır. Millet İttifakını oluşturan CHP %9.71, İYİ Parti%5.75 oy oranında kalmıştır.
14 Mayıs 2023 genel seçimlerinde Araklı’da Cumhur İttifakı’nın Cumhurbaşkanı adayı Recep Tayyip Erdoğan 24.139 oy, Millet İttifakı’nın Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu 4605 oy, Emek ve Özgürlük İttifakı adayı 142 oy, Ata İttifakı’nın adayı 576 oy, Sosyalist Güç Birliği İttifakı’nın adayı ise 19 oy almıştır. Yapılan genel seçimde Trabzon’da 6 milletvekili seçilmiş olup, bunun 4’ünü AK Parti, 1’ini CHP, 1’ini İYİ Parti almıştır.
14 Mayıs 2013 genel seçimlerinde hangi partiye ne kadar oy gittiğine bakıldığında; Cumhur İttifakı adı altında Araklı’da AK Parti’ye 17643, MHP’ye 4305, YRP’ye 1733, BBP’ye 458 olmak üzere toplamda 24.139 oy verildiği görülür. Aynı seçimde Millet İttifakını oluşturan CHP’ye 2911, İYİ Parti’ye 1694 olmak üzere toplamda 4605 oy çıkmıştır.
14 Mayıs 2023 genel seçimleri ile 31 Mart 2024 yerel seçimleri kabaca kıyaslandığında; 14 Mayıs’ta Cumhur İttifakını oluşturan sadece AK Parti ile MHP’nin Araklı’dan aldığı toplam oy 21.948 olup, genel seçimde Cumhur İttifakına verilen yüksek oy sayısı 31 Mart 2024 yerel seçiminde sert bir inişle 10.930’a düşmüştür. 14 Mayıs 2013’de tüm Cumhur İttifakını oluşturan AK Parti, MHP, YRP, BBP partilerinin toplam oy oranı 24.139 iken, aynı partilerin 31 Mart 2024’deki Araklı yerel seçimde aldıkları toplam oy sayısı 17.498 olmuştur. Genel seçimle yerel Araklı seçimi arasında bu partilerin toplam oyunun 6641’i erimiştir. Bu erimenin, oyların bir kısmının bağımsız adaylara gitmesi, ciddi kısmının ise seçmenin sandığa gitmemesiyle alakalı olduğu görülmektedir.
Millet İttifakını oluşturan CHP, İYİ Parti ve SP’nin 2023 genel seçimindeki toplam oyu 4605 iken, aynı ittifakı oluşturan partilerin 31 Mart 2024’deki yerel seçimdeki toplam oyu 5685’e çıkmıştır. Eski Millet İttifakını oluşturan partilerin yerel seçimdeki oylarında bir miktar artma meydana gelmişse de, Cumhur İttifakının kaybettiği oylar yine de büyük oranda CHP, İYİ Parti ve Saadet Partisine gitmemiştir.
Araklı’da Cumhur İttifakının eriyen ama Millet İttifakına da gitmeyen oyları, esasen 10.241 seçmenin sandığa gitmemesiyle veya gidip de oyunu geçersiz kullanmasıyla izah edilmelidir. Sandığa gitmeyen seçmen oylarıyla birlikte, oy kullanan seçmenin 1831’inin kullandığı geçersiz oylar da düşündürücüdür. Bu rakamlarla seçime katkı sağlamayan ama bir mesaj olarak okunması gereken tüm oy oranı toplamda 12.072’dir. Sandığa gitmeyen ve geçersiz oy kullanan seçmenin önemli kısmının küskün seçmen olduğu düşünülmektedir. Durum bir taraftan da siyasete karşı bir pasif direniş yahut bir protesto olarak düşünülmelidir. Seçmen, siyasi parti merkezlerinin genel kabul görmeyen adaylardaki ısrarlarına karşı rest çekmiştir. Tüm rakamlar ve sonuçlar dikkate alındığında toplam seçmenin neredeyse üçte biri seçime katılmayarak, Araklı ölçeğinde tüm partilere hatta tüm siyasete ciddi bir uyarı vermiştir. Yerel sonuçlar dikkatle incelendiğinde; Araklı’ya dair gönül alıcı, toplum beklentilerini karşılayıcı, kucaklayıcı, eşit hizmet yaklaşımına sahip merkezi ve yerel politikalar sergilenmez ise bunun genel seçime yansıyacağı da toplum tarafından çok net bir tavırla ifade edilmiştir.
31 Mart’ta Araklı’nın Büyükşehir Tercihi
31 Mart 2024 yerel seçimlerinde Araklı’daki seçmen Trabzon Büyükşehir Belediyesi için de oy kullanmıştır. AK Parti adayı Ahmet Metin Genç, Trabzon genelindeki geçerli 456.000 oyun 234.839’unu (%51.48) alarak Trabzon Büyükşehir Belediye Başkanı seçilmiştir. Araklı seçmeni geçerli 25.814 oy içerisinde en yüksek oyu 16.163 oy ile AK Parti adayı Ahmet Metin Genç’e vermiştir. Bunu takiben Araklı’dan; YRP adayına 3589 oy, CHP adayına 3025 oy, SP adayına 1553 oy, İYİ Parti adayına 511, Zafer Partisi adayına 397, BTP adayına 190 oy çıkmıştır. Araklı seçmeni, Araklı belediye seçiminde AK Parti’ye uyarı verirken, Büyükşehir Belediyesi seçiminde ise AK Parti Trabzon Büyükşehir adayına çok farklı bir destek vermiştir. Seçmendeki dikkate değer ve hiç de tesadüfi olmayan bu sonuçların Araklı ölçeğinde hem iktidarca ve hem de muhalefetçe çok iyi okunması ve anlaşılması gerekmektedir.
Araklı Anketleri
Araklı’daki seçimlere dair çeşitli anketler yapılmıştır. Tespit edebildiğimiz kadarıyla yazımızda bu anketlere de yer vermek isteriz. İlk anketler iktidar partisi tarafında yapılmış olup, aday adaylarını belirlemeye yönelik bu anketlerde başkan adayı olarak en yoğun şekilde AK Parti ilçe başkanı Şaban Bıyık’ın ismi öne çıkmıştır. Şaban Bıyık ismi sadece anketlerde değil, parti içi temayül yoklamalarında da birinci çıkmıştır. Buna rağmen Bıyık, siyasette beklediği yeri bulamamıştır. Duruma yol açan sebeplerin, anketlere duyulan güven konusundan mı, adayın yeterli görülmediğinden mi yoksa farklı müdahalelerden mi kaynaklandığı konuları izaha muhtaçtır. Bu konuda konuşması gereken esas isim olan Şaban Bıyık ise hep susmuştur.
Sosyal medya anketleri Araklı’da başka bir heyecana sebep olmuştur. Bu açıdan ilk anket 20 Kasım 2023 tarihinde dört gün süreyle ve yirmi bin kişinin katılımıyla Arı Haber internet haber sitesince yapılmıştır. Ankette; 7.787 oyla eski AK Parti ilçe başkanı Şaban Bıyık birinci olmuştur. Bahçecik Mahallesi Muhtarı Rasim Çebi aldığı 6.308 oyla ikinci sırada yer almıştır. Üçüncü sırada gelen Araklı Belediye Encümeni Hüseyin Kınalıoğlu, 3.638 oy almıştır. Diğer isimlerden Çetin Çebi 1277 oy, Aydın Hacıalioğlu 887 oy, Dr. Coşkun Çebi 485 oy, Ahmet Küçük 311 oy, Mikdat Çebi 107 oy, Hasan Çebi ise 64 oy almıştır.
16 Şubat 2024’de Trabzon’da yayın yapan Kuzey Ekspres Gazetesi’nin düzenlediği sokak anketinde; halktan 15'i kişi AK Parti adayı Coşkun Çebi'ye, 6 kişi Yeniden Refah Partisi Adayı Ahmet Küçük’e, 5 kişi bağımsız aday Yusuf Durmuş’a oy vereceğini söylemiş, 9 vatandaş ise kararsız kalmıştır. 20 Şubat 2024’de Araklı’nın Nabzı sosyal medya sitesinde yapılan bir diğer sosyal medya anketinde; Bağımsız aday Yusuf Durmuş %35, AK Parti adayı Hüseyin Avni Coşkun Çebi %19, YRP adayı Ahmet Küçük %15, SP adayı Şakir Şahintaş %10, CHP adayı Osman Dilber %8, DEVA Partisi adayı Lokman Uzun %5, BBP adayı Adem Aydın %4, Bağımsız aday Dursun Ali Bacıoğlu %2, BTP adayı Mesut Demirtürkoğlu %2 oranında oy almıştır.
26 Şubat-10 Mart 2024 tarihleri arasında 1647 kişinin katılımıyla Gazete Araklı sosyal medya sitesi tarafından yapılan ankette çıkan sonuçlar şu şekildedir: %36.3 AK Parti, %25.4 SP, %7 YRP, %5.75 CHP, %2.5 BTP, %1.3 BBP, %1.2 Yusuf Durmuş (Bağımsız), %20.1 Kararsız.11 Mart 2024’de Karadeniz Gazetesi tarafından yapılan 56 oyluk ankette ise; Hüseyin Avni Çebi %28.6, Şakir Şahintaş %26.8, Ahmet Küçük %25, Adem Aydın %19.6 oy oranında destek almıştır. 15 Mart 2024 tarihinde Araklı Ajans adlı sosyal medya kanalında düzenlenen ve 1753 kişinin oy kullandığı seçim anketindeki oy dağılımı ile yüzdeleri şöyledir: Bağımsız aday Yusuf Durmuş 614 oy (%36), AK Parti adayı H. Avni Çoşkun Çebi 422 (%25), YRP adayı Ahmet Küçük 232 (%14), BBP adayı Adem Aydın 166 (%10), SP adayı Şakir Şahintaş 125 (%8), CHP adayı Osman Dilber 84 (%4), DEVA Partisi adayı Lokman Uzun 51 (%2), BTP adayı Mesut Demirtürkoğlu 32 (%1), diğerleri ise 27 oy almıştır.
Sosyal medyada yapılan tüm anketleri değerli bulmakla birlikte, seçim sonuçları dikkate alındığında özellikle sosyal medyadaki anketlerin önemli bir kısmının seçim gerçeklerini ve halkın gerçek kanaatini yansıtmadığını da belirtmeliyiz. Bu nedenle, seçim sürecine yönelik sosyal medya sitelerinde ve internet haber sitelerinde yapılan anketlerden ziyade bilimsel verilere göre çalışan profesyonel anket şirketleri tarafından yapılan anketlerin daha aydınlatıcı olduğu gerçeği kendisini bir daha göstermiştir. Zira seçim sonuçları, sosyal medya üzerinden yapılan çoğu anketi geçersiz kılmış ve en gerçekçi anketin halkın verdiği oylar olduğu görülmüştür.
Araklı Doğumlu Diğer Başkan Adayları
Araklı insanının seçme ve seçilme durumları sadece Araklı ile sınırlı değildir. Araklı dışında da çok ciddi bir Araklılı seçmenin ve Araklılı adayların var olduğu bilinmelidir. Bu açıdan; Araklı nüfusuna kayıtlı başkan adayları içinde Sakarya Belediye Başkanı Yusuf Alemdar, İstanbul Büyükçekmece Belediye Başkanı Dr. Hasan Akgün, Küçükçekmece Belediye Başkanı Kemal Çebi ve Trabzon Ortahisar adayı Ümit Çebi isimleri öne çıkan isimler olmuşlardır.
31 Mart 2024 yerel seçimlerinde Araklı Kestanelik (Büyük Cimla) doğumlu Sakarya Belediye Başkanı Yusuf Alemdar, Sakarya’da 604.496 geçerli oyun 285.255’ini alarak %47.18 oranıyla Sakarya Belediye Başkanı seçilmiştir. Araklı Dağbaşı nüfusuna kayıtlı Dr. Hasan Akgün, geçerli İstanbul Büyükçekmece’de kullanılan geçerli 155.632 oyun 74.772’sini alarak %48.04 oy oranı ile tekrar Büyükçekmece Belediye Başkanı seçilmiştir. Araklı doğumlu Kemal Çebi, 219.337 oy ve %50.20’lik oy yüzdesiyle ikinci defa İstanbul Küçükçekmece Belediye Başkanlığına seçilmiştir. Yıllarca Araklı’dan aday olan, seçilen, siyasi ömrünü çoğunlukla Araklı’da geçiren fakat son yerel seçimde Trabzon Ortahisar Belediye Başkanlığı için Saadet Partisi’nden aday olan Ümit Çebi, etkili bir kampanya yürütmesine rağmen geçerli 165.460 oyun ancak 2.758’sini alabilmiş ve dolayısıyla %1.66 oranında kaldığı için seçimde başarılı olamamıştır.
Araklı’daki Yerel Medyanın Seçim Sürecindeki Rolü
Seçim boyunca Araklı’da yayın yapan internet medyası ve sosyal medya kanallarının, seçime değer katacak şekilde ciddi muhabirlik yaklaşımları sergilediğini ve sosyal medya üzerinden kaydadeğer seçim yayını yaptıklarını söylememiz gerekir. Sosyal medya üzerinden bu faaliyetleri yapan gönüllü muhabirler ve basın mensupları her ne kadar bu işin eğitimini almamış insanlar olsalar dahi, gayretleri ve adaylara eşit mesafede duran yaklaşımları seçim sürecine ciddi katkı vermiştir. Bu açılardan kendilerini takdir etmemiz gerekir. Özellikle Doğu Gazeteciler Derneği çatısı altında yoğun ortak programlar yapan Arı Haber, Gazete Araklı, Araklı Ajans, Araklı Haber Kanalı ve diğer internet siteleri, başkan adaylarına yönelik yoğun, saygılı, mütevazı özellikte açık oturumlar ve mülakatlar gerçekleştirmiştir. Adaylarla yapılan mülakatların önemli kısmı otel ortamında, bir diğer kısmı ise farklı mekanlarda gerçekleşmiştir. Doğu Gazeteciler Derneği dışında kalan Araklının Nabzı, Araklı Haber TV sosyal medya kanalları daseçimlere yönelik anlamlı çalışmalar yapan diğer haber kanalları olmuştur. Seçim süreci boyunca adaylara ve seçmene yönelik saygılı, ilçenin demokrasi kültürüne katkı verici anlamlı yaklaşımlarından ve gayretlerinden dolayı yerel medya muhabirlerinden Yusuf Genç’e, Mustafa Solmaz’a, Ahmet Yakuboğlu’na, Halit Bayram’a, Emre Çebi’ye, Hayati Çebi’ye, Osman Demirci’ye, Metin Taşkın’a, İbrahim Kanlı’ya, Ahmet Sungur’a ve İsmail Kılıç’a şahsım adına teşekkür eder, adı geçenlerin samimi ve tarafsız habercilik gayretlerinin devamını dilerim.
Konu açılmışken, Araklı’daki internet haberciliğine katkı veren muhabirlerin durumuna dair bir gerekliliği belirtmeyi de anlamlı buluyorum. O da şudur: Araklı’daki yerel medyanın veya ulusal medyanın bu ve benzeri süreçlerdeki faaliyet göstermesini sağlayacak mekan sıkıntısının giderilmesi gerekmektedir. Araklı Belediyesi, akredite edeceği ve işinde farkındalık oluşturan yerel medya mensuplarının rahatlıkla program yapacağı bir profesyonel mekan hazırlamalıdır. Yeni Hükümet Konağı içinde, hem bir basın odası hem de bir stüdyo olarak kullanacakları böylesi bir ortamla yerel medya mensuplarının önü açılmalıdır. Yine bu doğrultuda, KTÜ İletişim Fakültesi hocaları Araklı’ya davet edilerek yapılacak sertifikalı seminerlerde yerel medya mensuplarının bilgi, görgü ve kapasitelerini artırıcı çalışmalara katkı verilmelidir. Ayrıca, yerel medya mensupları özendirilmeli hatta kişiden ziyade yerel haber organları haber ve yorum kategorilerinde akademik ve mesleki vasfı olan kurullarca ödüllendirilmelidir.
SONUÇ
Hem Trabzon hem de Araklı ilçesi, 31 Mart 2024 yerel seçimlerini kendilerine yakışan bir olgunlukla tamamlamıştır. Seçimlerin sükunetle tamamlanmasında Araklı yöneticilerinin, toplumunun, kamuoyunun, basınının ciddi katkısı vardır. Bununla birlikte, Araklı seçimlerinin iyi okunması ve yorumlanması gerekmektedir. Çünkü seçimleri iyi okumak, durumu iyi not etmek, Araklı’da hem yönetenlerin hem de Araklı kamuoyunun geniş bir ufukla hareket etmesine yol açacaktır. Seçimlerin iyi okunması ve iyi analiz edilmesi ayrıca yöneticilerin ve yönetilenleri daha iyi motive olmasına, işine ve yaşamına odaklanmasına, planlı ve programlı şekilde hareket etmelerine yol açacaktır. Detaylıca irdelenmeyen seçim sonuçlarının, toplumda müspet, soluklu, farkındalık oluşturan ve kalıcı adımlara yol açamayacağı iyi bilinmelidir.
Son yerel seçimde Araklı insanı hem iktidara, hem muhalefete anlaşılır ve hem de anlaşılması zorunlu mesajlar vermiştir. Toplum, verdiği kredinin sınırsız ve süresiz olmayacağını tüm siyasilere göstermiştir. Yine toplum, yerel seçimlerde ve genel seçimlerde rol alacak siyaset aktörlerinden ve yerel yönetici adaylarından hangi yaklaşımları ve davranışları beklediğini, kullandığı veya kullanmadığı oyuyla net olarak ifade etmiştir. Halk, yerel seçimlerin artık sadece adaya göre şekillenmediğini aksine iktidar ve muhalefetin kurumsal politika ve uygulamalarının da yerel seçimleri ciddi şekilde etkilediğini anlaşılır şekilde söylemiştir.
Araklı’daki seçim sonuçları; Araklı’daki siyasi durumun, hem oyu eriyen iktidarca hem de Araklı’da belediye olmaya çok yakın duramayan muhalefetçe hiçbir şekilde hafife alınmaması, aksine duruma dair ciddiyetle dersler çıkarılması gerektiğini öğütlemektedir. Hülasa Araklı insanı; Gündelik popülist politikaların, Araklı’ya dair bir katmadeğer sağlamaktan uzak vaadlerin, özgünlüğü olmayan ve üzerinde ciddiyetle çalışılmamış intihal projelerin, Araklı’ya soluk aldırmaktan uzak ve toplumda karşılığı olmayan hatta topluma liderlik ve klavuzluk edemeyecek fikir ve yaklaşımların, nezaketten ve adabımuaşeretten uzak davranışların, hatta siyasi gerginliklerin ne Araklı’ya ne de siyasi kurumlara kalıcı hiçbir fayda sağlamayacağını çok anlaşılır bir tavırla ortaya koymuştur. Dolayısıyla Araklı’daki her siyasi kesim ve kuruluş, toplumun verdiği manidar mesajların anlaşılmasına odaklanırsa, Araklı’ya dair çok daha iyi ve toplumda karşılığı olan hazırlıklar yapacaktır.
Bu vesileyle, yeni seçilen Araklı Belediye Başkanı Dr. Hüseyin Avni Coşkun Çebi’ye, tüm çalışma arkadaşlarına ve tüm belediye meclis üyelerine gayret, sebat ve başarı diliyorum. Ayrıca, Araklı’daki diğer siyasi parti temsilcilerinin, Araklı için yüksek katmadeğer sağlayacak müspet yaklaşımlarının devamını temenni ediyorum.
Mehmet Akif Bal
Tarihçi-Yazar
Gazi Üniversitesi Öğretim Görevlisi
Yorum Yazın